W polskiej tradycji symbolem Wielkanocy  jest jajko – od najdawniejszych czasów traktowany jako znak życia, które uznawano za amulet chroniący przed wszelkim złem, jajo zapewniające zdrowie i pomyślność.  Rytuał Wielkanocny  powtarza sie niezmiennie od setek lat i trwa od II wieku po dzisiejsze czasy, np. w niedziele palmową w niektórych regionach kraju kto żyw idzie do kościoła, by poświęcić wierzbowe gałązki, którymi ludzie uderzają się nawzajem palmami i składają sobie życzenia.

W wielu krajach ranek Wielkiej niedzieli to czas, gdy dzieci i dorośli szukają wśród trawy kolorowych jajek przyniesionych nocą przez Wielkanocnego Zajączka, u nas po śniadaniu wielkanocnym.  Do dzisiaj przetrwały  procesje pokutników i biczowników, które przyciągają ulice portugalskich i hiszpańskich miast i są nadal głębokim przeżyciem religijnym. Duża popularnością cieszą się wielkanocne parady przy dźwiękach muzyki dzieci gdzie dorośli przebierają się za zajączki, kurczaki i rozmaite postacie z bajki czy baśni. Jakie zwyczaje wielkanocne  panują w innych krajach świata skorzystałam z nadesłanego tekstu berlińskiej dziennikarki  – Reginy Mikielewicz.

USA

Święta Wielkanocne w Stanach trwają tylko jeden dzień, w niedzielę. Nie maja także tradycji święconki ani dzielenia się jajkiem, ale wierzą, że jajko ugotowane w Wielki Piątek a zjedzone w Wielką Niedzielę przyniesie szczęście rodzinie. Popularnym zwyczajem, uwielbianym przez dzieci jest „szukanie skarbów” czy ukrytych czekoladowych jajek ukrytych w domu i ogrodzie, a także zawody w toczeniu jajek. Świąteczne posiłki spożywa się najczęściej w restauracjach, ale Amerykanie nie zapominają o dekorowaniu własnych domów. Symbolem kojarzonym ze świętami jest niewątpliwie królik czyli symbol czczenia pogańskiej bogini Estre. Warto wspomnieć, że dość wyraźnie w amerykańską tradycję wpisały się wielkanocne parady, najsłynniejsza z nich Ester Parade odbywa się z w Nowym Yorku.

Anglia

Anglicy z okazji świąt mają aż cztery dni wolnego. Z reguły czas ten wykorzystują na zakupy i wyjazdy za miasto. Na wyjazdy przygotowuje się ogromne kosze z przysmakami. Tradycją już jest rozdawanie przez królową pensów. W Wielki Piątek królowa brytyjska obdarowuje ludzi specjalnie na tę okazję wybitymi monetami. W niedzielny poranek dzieci raczone są dużą ilością czekoladowych jajek, często z różnego rodzaju nadzieniem. Tak samo jak w Ameryce, tak na wyspach do tradycji należą zawody w turlaniu jajek czyli Egg Rolling, a turyści mogą podziwiać występy kapel ludowych.

Czechy są krajem, w którym przeważają ateiści, więc ciężko jest tu mówić o tradycjach religijnych. Wielkanoc obchodzona jest jako pierwszy dzień wiosny i z tym dniem wiąże się kilka zwyczajów. W Wielkim Tygodniu Wielki jest tylko piątek a kolejne dni mają swoje kolory. I tak poniedziałek jest niebieski, czwartek zielony a sobota biała. Czeskie pisanki robione są za pomocą różnych technik, a zwyczajem panujących w większości domów są donice ze zbożem, głównie pszenicą. W tradycję wpisują się również ciasta w kształcie baranków oraz tzw. „Judasze” czyli ciastka drożdżowe z miodem. W poniedziałek, nie oblewa się nikogo woda, za to mężczyźni symbolicznie biją kobiety wierzbowymi witkami a w zamian dostają pisanki lub coś do jedzenia.

Włochy

Wielka Niedziela obchodzona jest w gronie rodzinnym, gdzie najważniejszy jest uroczysty obiad. Jako, że Włosi zwracają dużą uwagę na posiłki, świąteczny obiad obfituje w wymyślne dania z jagnięciny, baraniny, przystawki czy wielkanocną Colombę czyli placek, który po złożeniu przypomina lecącego ptaka. Symbolem świąt jest baranek, Włosi nie przywiązują wagi ani do ozdabiania jajek, ani święconki. Po niedzieli obfitującej w spotkania rodzinne i delektowanie się przysmakami, wyruszają za miasto na pikniki lub trochę dalsze podróże na południe kraju.

Niemcy i Austria

Święta w Niemczech to przede wszystkim symbol świątecznego zająca, który zostawia prezenty. Poszukiwanie ukrytych prezentów w postaci jajek, słodyczy i drobiazgów stanowi świetną zabawę, nie tylko dla dzieci, ale i dla dorosłych. Ponadto przyjęło się dekorować domy w świąteczne drzewka, na których wiesza się kolorowe jajka. Mniej popularne, ale wciąż praktykowany jest zwyczaj palenia ognisk i zbierania się przy nich w celu pożegnania zimy a przywitania wiosny.
W Austrii z kolei warto zwrócić uwagę na świąteczne menu. Tam na wielkanocnych stołach pojawiają się naleśniki, ciasteczka anyżowe oraz delikatna legumina z sosem truskawkowym.

Czechy

Tradycja naszych sąsiadów nieco różni się od naszej. Zaczynając od systemu nazewnictwa poszczególnych dni Wielkiego Tygodnia, a skończywszy na zachowaniu w poniedziałek. Przyjrzyjmy się poszczególnym dniom. Jeśli chodzi o czeskie nazwy, to przydomek „Wielki” ma u nich tylko piątek. Pozostałe dni nazywane są kolorami – Niebieski Poniedziałek, Żółty Wtorek, Czarna Środa, Zielony Czwartek i Biała Sobota. W Niedzielę Palmową, czy też czeską Niedzielę Kwiatową, w Czechach święci się bazie lub wykonane z nich wianki. Popularną tradycją jest organizowanie świątecznych jarmarków, gdzie można kupić świąteczne ozdoby oraz produkty – pisanki, słodycze, drewniane figurki oraz pomlazke, czyli rózgę splecioną z wierzbowych gałązek. Rózga ta przyda się w Poniedziałek Wielkanocny – chłopcy smagają rózgami dziewczyny, w zamian otrzymując pisanki lub słodycze. Do tradycyjnych czeskich potraw należą judasze – ciasteczka podawane z miodem i przypominające biblijnego Judasza.

Słowacja

Na Słowacji Wielkanoc rozpoczyna się w czwartek. Od 10 rano przestają bić dzwony, a rozpoczynają klekotać kołatki – słychać je aż do Białej Soboty. Niedziela wygląda niemal identycznie jak w Polsce – drobną różnicą jest wkładanie do koszyczka rózg – uderzenie rózgą ma zapewnić dziecku zdrowie, a sama rózga ma ochraniać dom od złych mocy. Lany Poniedziałek wygląda bardzo podobnie – w niektórych regionach oblewa się kobiety wodą, w innych dodaje się czeski zwyczaj smagania rózgą. Wtorek jest natomiast dniem odwetu dla oblanych dziewczyn.

Włochy i Hiszpania

W tych krajach urządzane są specjalne procesje – tak zwane passos. Wierni chodzą od kościoła do kościoła, ich trasę można poznać po wywieszonym na balkonach czerwonym suknie, czasem przyozdobionym w liście palmowe. W Hiszpanii uczestnicy owych pochodów noszą kaptury na twarzach. W obu tych krajach większy nacisk położony jest na mękę Chrystusa niż na zmartwychwstanie, stąd brak zwyczaju składania sobie życzeń świątecznych.

Francja

Święta Wielkiej Nocy we Francji mają charakter nieco komercyjny. Najpopularniejszą ozdobą są tam czekoladowe figurki (głównie zające), które zdobią niemalże wszystkie wystawy sklepowe. W dzień polskiej Niedzieli Palmowej Francuzi święcą gałązki bukszpanu. Popularną tradycją jest także szukanie całą rodziną czekoladowych jaj, ukrytych w mieszkaniu. W święta te dzieci są obdarowywane słodyczami – czekoladowymi rybami, zającami, barankami itp. Często można zauważyć także ozdoby wielkanocne wykonane z czekolady. Wbrew pozorom, to nie słodycze, lecz udziec jagnięcy jest najpopularniejszą potrawą świąteczną we Francji.

Włochy i Hiszpania.

W tych krajach urządzane są procesje zwane Passos. Ubrani na czarno wierni maszerują od kościoła do kościoła. Droga Passos udekorowana jest czerwonymi kobiercami ozdobionymi liśćmi palmy i kompozycjami kwiatowymi. Uczestnicy procesji zakładają na głowę kaptury a kobiety czarne chusty lub kapelusze z woalkami. Zarówno we Włoszech, jak i w Hiszpanii istnieje zwyczaj głębokiego przeżywania śmierci Chrystusa, dlatego też nie składa się tam życzeń świątecznych.

We Francji mają charakter mniej religijny a bardziej handlowy. Najbardziej znanym symbolem wielkanocnym są tu czekoladowe figurki zajączków, zdobiących prawie wszystkie wystawy sklepowe. W Niedzielę Palmową Francuzi święcą gałązki bukszpanu. Popularną tradycją jest szukanie całą rodziną czekoladowych jaj. W święta dzieci są obdarowywane słodyczami: czekoladowymi rybami, zającami, barankami. Jednak to nie słodycze, lecz udziec jagnięcy jest najpopularniejszą potrawą świąteczną we Francji.

Wielkanoc w Niemczech

Święta Wielkanocne po niemiecku noszą nazwę Ostern. Nasi zachodni sąsiedzi przywiązują niesłychaną wagę do świątecznych dekoracji. Stół zdobiony jest zwykle bukietem zielonych gałązek przybranych kolorowymi wydmuszkami. Świąteczny nastrój panuje nie tylko w domu, ale także i w ogrodzie. Barwne wstążeczki, figurki i malowane jajka pojawiają się na krzakach i mniejszych drzewkach. Za tradycyjny symbol Wielkanocy uchodzi w Niemczech zajączek. Niemniej ważną rolę odgrywają również pisanki. W czasie świąt malowane jajka oraz słodycze chowana się w mieszkaniu lub w ogrodzie, oczywiście ku radości najmłodszych, których zadaniem jest ich odnalezienie.
Typowo wielkanocnym daniem jest w Niemczech jagnięca pieczeń. Podawane są również różnego rodzaju słodkie wypieki w kształcie baranka lub zajączka.

Święta rozpoczynają się w Wielki Piątek i kończą w poniedziałek, który jednak nie ma charakteru naszego „Lanego poniedziałku”. W tradycji niemieckiej popularne jest obdarowywanie siebie nawzajem – małe podarunki umieszcza się w tekturowych jajach, które przynosić ma w prezencie zajączek. Ten sam zajączek ukrywa również czekoladowe jajka w mieszkaniu o ogrodzie, a zadaniem dzieci w niedzielę jest ich odnalezienie. W Wielki Piątek, po nabożeństwie, wierni zostają wraz z księdzem na symbolicznym posiłku – agape, który składa się z chleba, wina i wody. Niemcy szczególnie obchodzą Wielką Sobotę – przed kościołami rozpalane są ogniska, następnie ogień zostaje poświęcony i sprowadzony do kościoła w celu odpalenia świecy paschalnej. Potem wierni przenoszą ów ogień do domów za pomocą specjalnych świec. Nie ma tradycji święcenia pokarmów.

Wielkanoc w Anglii

W Wielkiej Brytanii święto wielkanocne sięga swoimi korzeniami do czasów przedchrześcijańskich. Swoją nazwą Wielkanoc nawiązuje do anglo-saskiej bogini wiosny – Eostre. W zamierzchłej przeszłości to pogańskie bóstwo było symbolem nowego życia, urodzajności i szczęścia. Charakterystyczną dla Brytyjczyków potrawą wielkanocną są wypełnione rodzynkami słodkie bułki ze znakiem krzyża. Hot Cross Buns, bo taką one noszą nazwę, spożywa się w Wielki Piątek na znak upamiętnienia śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Najważniejszym dniem okresu świątecznego jest w Anglii niedziela. Podobnie jak w Niemczech dzieci wyruszają tego dnia do ogrodu na poszukiwanie pomalowanych na kolorowo jaj. Barwienie jajek ma w Wielkiej Brytanii długą tradycję. Według źródeł historycznych król Edward I już w 1290 roku wydał rozkaz zdobienia jaj i rozdawania wielkanocnych prezentów. W wielkanocny poniedziałek Anglicy oddają się dość osobliwemu zajęciu, polegającemu na turlaniu ugotowanych na twardo jaj ze wzgórz.

Wielkanoc w Szwecji

Wielkanoc to po szwedzku Påsk. Nieodłącznym elementem świąt w Szwecji są nie tylko malowane jaja, ale też brzozowe gałązki i… czarownice. Påskkärring – takim mianem określają Szwedzi wiedźmy. Dawniej wierzono, że zloty czarownic mają miejsce w Wielki Czwartek. W okresie zbliżających się świąt chowano miotły, aby udaremnić wiedźmom ucieczkę. Rozpalano również wielkie ogniska, żeby przegonić złe moce. W dzisiejszych czasach w rolę czarownic wcielają się dzieci. Ubrane w długie suknie, przepasane fartuchem, z chustką na głowie i rumieńcami wymalowanymi na twarzy pukają od drzwi do drzwi prosząc o słodycze, drobne upominki i pieniążki.
Szwedzi przyozdabiają wielkanocny stół gałązkami brzozy, wplatając w nie barwione na różne kolory pierze. Tradycyjnymi potrawami świątecznymi w Szwecji są dania z łososia, śledzia, jagnięciny oraz – jak i w pozostałych krajach Europy – jaja.

Wielkanoc w Bułgarii

W Bułgarii w okresie wielkanocnym panuje zwyczaj obrzucania się jajkami. Za zwycięzcę zabawy uważana jest ta osoba, której jajko pozostało całe i nienaruszone. Niepęknięte jajo postrzegane jest jako zwiastun szczęścia. W czasie świąt wielkanocnych w Bułgarii dominuje kolor czerwony, uważany za symbol zdrowia i dobrobytu. Kluczową rolę w czasie przygotowań wielkanocnych odgrywa najstarsza kobieta w rodzinie. Pierwszym umalowanym na czerwono jajkiem czyni ona znak krzyża na czołach najmłodszych domowników. Gest ten ma symboliczne znaczenie. Panuje przekonanie, że dzięki niemu dzieci będą się cieszyć dobrym zdrowiem przez cały rok. W Bułgarii panuje zwyczaj wypiekania wielkanocnych chlebów, które przyozdabia się czerwonym jajkiem.

Rosja – krzyżmo i kulicz

Przygotowania do Świąt nie różnią się tutaj znacząco od polskich, poza czasem obchodów, który jest wyliczany według kalendarza juliańskiego, co oznacza, iż Rosjanie świętują nieco później od katolików. W koszyczkach prawosławnych można dostrzec wielkanocną babę i kolorowe pisanki, które w przeważającej ilości są koloru czerwonego, symbolizującego krew Chrystusa. Niedziela to czas spotkań w gronie rodzinnym – Rosjanie mają w zwyczaju witać się poprzez trzykrotne pocałowanie w policzek, wypowiadając przy tym pozdrowienia ?Chrystus zmartwychwstał”, na co w odpowiedzi należy powiedzieć ?Zaprawdę zmartwychwstał”. Na rosyjskim stole nie może zabraknąć kulicza – baby wielkanocnej i paschy – potrawy z białego sera, utartej z masłem, jajkami i odrobiną bakalii. Wielkanocny Poniedziałek upływa pod znakiem obrzędów przygotowywania krzyżma – olejku, który wykorzystuje się podczas udzielania sakramentów.

Semana Santa – Wielkanoc w Hiszpanii

Semana Santa ?Święto świąt” wyraźnie charakteryzuje wagę Świąt Wielkanocnych dla Hiszpanów, którzy w większości identyfikują się z katolicyzmem. Przez cały czas trwania Wielkiego Tygodnia, w wielu miejscowościach organizowane są procesje męczenników, które mają przypomnieć o męce i zmartwychwstaniu Jezusa. Uczestnicy procesji ubierają na tę okazję sambenito – długie szaty pokutnicze ze spiczastymi nakryciami głów. Procesje stanowią dla Hiszpanów niezwykle ważne przeżycie duchowe, zaś dla turystów ciekawą atrakcję. Przemarsze mrocznych procesji kończą się wraz z nadejściem Niedzieli Wielkanocnej. Wówczas rozpoczyna się huczne świętowanie, podczas którego organizowane są liczne przedstawienia, tańce, a przydrożne ołtarze ozdabia się kwiatami.

Egg Rolling, simnel cake ikrólewskiepensy

Mieszkańcy Wielkiej Brytanii również ulegają przedświątecznemu zamieszaniu, jednak w obchodzeniu Świąt nie są aż tak rodzinni, jak np. Polacy. W poprzedzający świętowanie Wielki Czwartek (Maundy Thursday), królowa brytyjska rozdaje seniorom okazjonalne monty. Wyróżnionych jest dokładnie tylu, ile lat ma królowa (w tym roku królewskie pensy otrzyma 85. szczęśliwców).  Jednak prawdziwe świętowanie rozpoczyna Good Friday, kiedy to Brytyjczycy najczęściej decydują się na wyjazd. Ci, dla których pokusa wyjazdu nie była aż tak duża, spędzają święta wśród bliskich i obdarowują się czekoladowymi jajkami. Innym, wielkanocnym specjałem jest Simnel Cake – ciasto pokryte warstwą marcepanu i masą migdałową, ozdobione 11. Kulkami, które symbolizują 11. Apostołów (Judasz, który zdradził Jezusa, jest celowo odrzucony w dekoracji). Dla amatorów aktywnego spędzania wolnego czasu, prowadzone są w tym czasie rozgrywki Egg Rolling, które polegają na jak najszybszym toczeniu jajka na metę.

Życzenia

Niezależnie od kraju pochodzenia i tradycji świętowania Wielkiejnocy, życzę Tobie, czytelniku, wielu niezwykłych chwil nie tylko na te Święta, ale i na cały kolejny rok. Poniżej przykłady wielkanocnych życzeń w wybranych językach obcych:

Happy Easter! (ang.)

Kalo Pascha! (gr.)

Buona Pasqua! (wł.)

FelicesPascuas! (hiszp.)

Kristosvoskrese (ros.)

VeseléVelikonoce (czes.)

Tekst : Regina Mikielewicz, Krystyna Koziewicz

Komentarze

komentarzy