Rok 2022 – rokiem Marii Konopnickiej

„W maju 2022 r. przypada 180. rocznica urodzin Marii Konopnickiej, polskiej pisarki, poetki, tłumaczki i publicystki. Z tej okazji Sejm postanowił uhonorować jedną z najwybitniejszych pisarek w historii literatury polskiej, twórczynię „Roty” – głosi treść uchwały przyjętej przez Izbę Sejm ustanowił w 2022 Rokiem Marii Konopnickiej, doceniając jej literacki dorobek oraz wkład artystki w działalność patriotyczną. W uchwale oceniono, że była „jedną z najwybitniejszych pisarek w historii literatury polskiej”.

Maria Konopnicka pisała nie tylko wiersze, lecz i poematy, nowele, szkice, obrazki, teksty publicystyczno-reportażowe, prace krytycznoliterackie. Tłumaczyła. W jej utworach można jednak odnaleźć i śmiałość tematyki, i subtelność analizy psychologicznej, bogactwo oryginalnych form narracyjnych, nowatorstwo i wysoki kunszt pisarski. Maria Konopnicka powszechnie znana jest szerokiej publiczności jako autorka nowel i wierszy. Mało kto wie, że matka ośmiorga dzieci (które po odejściu od męża wychowywała samotnie!) współpracowała z wieloma znanymi i cenionymi wydawnictwami, była redaktorką popularnego pisma „Świt”, oddawała się pracy społecznej w wielu organizacjach trzech zaborów, a także uczestniczyła w międzynarodowym proteście przeciwko prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni (1901-1902). Dzięki swym działaniom, na zawsze pozostanie jedną z pierwszych polskich aktywistek walczących o prawa kobiet, uczestniczką protestów przeciw represjom władz pruskich, zwolenniczką resocjalizacji więźniów politycznych i kryminalnych.

Od samego początku twórczość Marii Konopnickiej naznaczona była niezwykłą wrażliwością. W sposób szczególny potrafiła ona postrzegać przyrodę, jeszcze więcej uwagi zwracała na ludzką krzywdę, którą starała się zwalczać. Szczególnie dużo miejsca w swojej twórczości poświęcała warstwom najbiedniejszym, wiedząc z doświadczenia, że ich życie pełne jest rozmaitych trudności. Postawa ta znalazła potwierdzenie w jej prywatnym życiu, gdyż poetka niespecjalnie ceniła sobie towarzystwo wyższych sfer.

Konopnicka wielokrotnie próbowała walczyć z zepsuciem arystokracji, dla której patriotyzm i zwykły szacunek do innych ludzi były czymś zupełnie niewartym uwagi. Z tego też względu krytycy i odbiorcy często nazywali ją „poetką proletariatu”.

W twórczości autorki „Roty” bardzo widoczne są tendencje postępowe. Nie wahała się ona atakować Kościoła, szczególną uwagę zwracając na jego materializm. Starcia z konserwatystami dosyć znacznie zmieniły jej pozycję na scenie literackiej – coraz mniej cenił ją Sienkiewicz, za to większe uznanie znajdowała w oczach Orzeszkowej oraz Kraszewskiego, Świętochowskiego i Chmielowskiego. Z tego względu kolejne publikacje Konopnickiej nie cieszyły się już tak wielką popularnością, a tom „Poezje” został niemal zupełnie pominięty przez krytyków.

Niezwykłym uznaniem cieszyły się także – cieszą się zresztą nadal – utwory Konopnickiej adresowane do dzieci. Dzieła te nie tylko opowiadały wspaniałe historie, ale zawierały w sobie sporo nienachalnego dydaktyzmu; pozwalały kiełkować poczuciu tożsamości u młodych odbiorców, także tej związanej z ich pochodzeniem.

Schyłkowy okres twórczości Marii Konopnickiej zdominowany został przez tematykę filozoficzną i narodową. Najbardziej rozpoznawalnym dziełem z tego czasu jest napisana w 1908 r. „Rota” – reakcja na wynaradawiające działania pruskich zaborców.

Najważniejsze utwory Konopnickiej

Poezja: trzy serie zatytułowane „Poezje”, sześć serii zatytułowanych „Poezye w nowym układzie”, dziesięć serii zatytułowanych „Poezje wydanie zupełne, krytyczne”. Dodatkowo: „Linie i dźwięki”, „Głosy ciszy”.

Proza: „Moi znajomi” (1890), „Nowele” (1897), „Nasza szkapa”(1913), „Dym” (1914), „Mendel Gdański” (1930).

ROTA Marii Konopnickiej

Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród,
Nie damy pogrześć mowy!
Polski my naród, polski lud,
Królewski szczep piastowy,
Nie damy by nas zniemczył wróg…

Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

Do krwi ostatniej kropli z żył
Bronić będziemy Ducha,
Aż się rozpadnie w proch i w pył
Krzyżacka zawieruch.
Twierdzą nam będzie każdy próg…

Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz,
Ni dzieci nam germanił.
Orężny wstanie hufiec nas,
Duch będzie nam hetmnił,
Pójdziem, gdy zabrzmi złoty róg…

Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

Nie damy miana Polski zgnieść
Nie pójdziem żywo w trumnę
Na Polski imię, na jej cześć
Podnosi czoła dumne.
Odzyska ziemi dziadów wnuk!

Tak nam dopomóż Bóg!

Tak nam dopomóż Bóg!

Najbardziej znaną w naszym kraju pieśnią patriotyczną jest Rota. Autorem słów Roty jest Maria Konopnicka, natomiast autorem obecnej muzyki jest Feliks Nowowiejski.. Pieśń Rota powstała podczas pobytu autorki w Cieszynie w 1908 roku.

Komentarze

komentarzy