„Z biegiem rzeki” to tytuł wystawy zrealizowany przez Niemieckie Forum Kultury Europy Środkowej i Wschodniej, który zajmuje się różnymi aspektami historii tych regionów Europy, na których wcześniej zamieszkiwali bądź dzisiaj jeszcze zamieszkują Niemcy.

Wystawa poświęcona jest wybranym aspektom historii Żydów po obu stronach Odry. Pokazana w berlińskim Ratuszu  jest zaproszeniem do refleksji i dialogu między dawnymi i obecnymi mieszkańcami regionu oraz odkrywania polsko – niemiecko-żydowskiego dziedzictwa.

Polenaktion

Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 roku, antysemityzm stał się oficjalna częścią polityki niemieckiego rządu. Rozpoczął się proces wykluczania ludności żydowskiej ze społeczeństwa.  W połowie lat trzydziestych nastroje antyżydowskie nasiliły się tez w Polsce. W październiku 1938 roku rząd polski wydał rozporządzenie  utrudniające przekroczenie granicy obywatelom polskim, którzy od dłuższego czasu przebywali za granicą. W ten sposób rząd w Warszawie próbował zapobiec masowym powrotom mieszkających w Niemczech Żydów. Jednak 28 października 1938 roku, zaledwie kilka dni przed wejściem rozporządzenia, niemieckiej policji udało się zatrzymać i deportować do Polski około 17 000 polskich Żydów. Do samego Zbąszyna  trafiło w ten sposób około 7000 osób. Stopniowo wyjeżdżali do innych miejscowości w Polsce lub emigrowali za granicę.

Pamięć

Po drugiej wojnie światowej historia Żydów nad Odrą popadła w zapomnienie. W pamięci wysiedlonych terenów na wschód od Odry Niemców zarówno dawni żydowscy sąsiedzi, jak i lokalne zbrodnie nazistów przez długi czas były niemalże nieobecne. Nowi polscy mieszkańcy, których rodziny pochodzą ze wszystkich części powojennej Polski, próbują do dziś oswoić się z regionem, który nie posiada narodowej historii sprzed 1945 roku. Do 1989 roku ślady niemieckiej przeszłości, w tym ślady dziedzictwa żydowskiego były celowo usuwane. Ideologiczny dystans religii i częściowo otwarty antysemityzm cechujący rządy komunistyczne pogłębił te amnezję, nie tylko w Polsce, ale również na terenie NRD. Po   transformacji ustrojowej w 1989 roku i upadku muru berlińskiego prywatne i samorządowe inicjatywy, stowarzyszenia, instytucje kultury po obi stronach Odry zaczęły na nowo odkrywać długo zapomniane dziedzictwo.  Na ślady żydowskiej historii regionu trafia się w architekturze miejskiej, na poboczu drogim na brzegu rzeki lub w lesie.  W ramach współpracy polsko – niemieckiej zrealizowany został projekt „Z biegiem rzeki”, który dokumentuje wielowiekową obecność Żydów na tych terenach.

Wybrany tekst pochodzi z broszury „Z biegiem rzeki”. Wystawa ma charakter wędrowny.

Komentarze

komentarzy