Wystawa o Powstaniu Warszawskim 1944 w Muzeum Topografii Terroru w Berlinie zorganizowana pod patronatem prezydenta Polski Andrzeja Dudy oraz Niemiec Franka-Waltera Steinmeiera pokazuje bohaterską walkę powstańców z niemieckim okupantem. Niemiecki terror, bestialskie represje, masowe mordy wśród warszawiaków potęgowały wolę stawiania czynnego oporu, walki i żądzę odwetu.

Na wernisaż wystawy przyjechał z Polski żyjący świadek historii, powstaniec Leszek Żukowski, który opowiedział o niemieckich zbrodniczych czynach doprowadzających do unicestwienia miasta Warszawy wraz z jej mieszkańcami. O niemieckim terrorze zaświadczają na wystawie dokumentalne zdjęcia oraz film, jako forma spojrzenia twarzą w twarz w niechlubną przeszłość. Ku przestrodze!

Temat niemieckiego terroru przeciwko Polsce nigdy nie powinien zejść z debaty publicznej, ażeby pamięć o ofiarach i poniesionych stratach nie były bagatelizowane, zwłaszcza przy okazji rocznic.

Będąc w Warszawie mocno przeżyłam multimedialną wystawę w Muzeum Powstania Warszawskiego, w której otaczała mnie naturalistyczna sceneria żywcem przywołująca klimat walczącej Warszawy. Głośne dźwięki: głosy świadków historii, świszczenie kul, detonacje bomb, wszystko to było słychać i – cały czas, niczym cantus firmus – dudniąc głośno, niemalże jak grzmot – biło tak jak bije serce.

Heroizm powstańców i ludności cywilnej Warszawy roku 1944 zaświadcza o specyfice polskiego myślenia, tzw. kod tożsamościowy, jako element walki i zmagania się w sytuacji »być albo nie być« nawet wówczas, gdy szanse powodzenia są w najwyższym stopniu niepewne, jest cnotą.

Wystawa o Powstaniu Warszawskim w Topografii Terroru stanowi jednocześnie przesłanie dla naszych sąsiadów zza Odry i wielu pokoleń, że wolność jest tak cenna, tak niezbędna do życia, że ludzie nie tylko o niej marzą, lecz walczą o nią i jej bronią, nawet za cenę swojego życia.

Dobrze się stało, że poprzez wystawę wspólnie z Niemcami przywołujemy pamięć Powstania Warszawskiego 1944 roku. Specyficzna polska perspektywa pomaga też zrozumieć, jak szczególną rolę odegrało Powstanie Warszawskie w historii Polski i dlaczego dla wielu Polaków kwestie wolności, niepodległości po dzień dzisiejszy stanowią tak istotną wartość.

Powstanie Warszawskie wpisuje się w szereg zbrojnych zrywów w historii Polski, zakończonych klęską. Dla wielu Polaków te porażki nie były w żadnej mierze źródłem defetyzmu i zniechęcenia. Większość myślała w 1944 roku raczej tak, jak młody poeta Krzysztof Kamil Baczyński: „(…) trzeba nam teraz umierać, by Polska umiała znów żyć.“ Polska chciała zademonstrować sobie i światu, że była w stanie z własnej inicjatywy uwolnić się od niemieckiej władzy okupacyjnej.

Walcząca Warszawa nie otrzymała żadnej pomocy z zewnątrz, powstanie ponad 150.000 warszawiaków przypłaciło życiem. Po 63 dniach pełnych entuzjazmu i zwątpienia, triumfu i bólu, nadziei i goryczy, ale przede wszystkich bohaterstwa i poświęcenia, po 63 dniach skapitulowała.

W jednym z ostatnich radiotelegramów walczącej Armii Krajowej do polskiego Rządu na Uchodźstwie w Londynie przekazano: „Bo ci, którzy umarli, już zwyciężyli, a ci, którzy żyją, walczyć będą dalej, zwyciężą i dadzą ponowne świadectwo prawdzie, że Polska żyje, gdy żyją Polacy”.

Nie ma takiego miejsca w Niemczech, które byłoby bardziej odpowiednie dla wystawy o Powstaniu Warszawskim aniżeli Centrum Dokumentacji „Topografia Terroru“. Wokół tego miejsca skupiały się centrale Gestapo, SS, jak również Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy. Tutaj ostatecznie przypieczętowano los polskiej stolicy, gdy Hitler wydał rozkaz całkowitego stłumienia Powstania i zniszczenia miasta. Tutaj, w centrum dowodzenia dawnych sprawców, potomkowie ofiar przywołują pamięć szczególnego brutalizmu reżimu nazistowskiego w Polsce: dla odwiedzających z Berlina i z Niemiec jak i dla odwiedzających z całego świata, którzy przybywają do Berlina.

Warszawa roku 1944 legła w gruzach. Księżycowy krajobraz został zrekonstruowany przez Muzeum Powstania Warszawskiego w animacji komputerowej. Film „Miasto ruin“, porusza każdego, kto go zobaczy. Wobec tej przeszłości, jak i wobec faktu, że ściganie zbrodni głównych odpowiedzialnych w młodej Republice Federalnej odbywało się opieszale lub w ogóle nie miało miejsca niemieccy politycy uznają to za cud i skarb, że Polacy i Niemcy są dzisiaj nie tylko dobrymi sąsiadami, którzy żyją ze sobą w zgodzie. Polacy potrafili przebaczyć, gdy Niemcy okazali skruchę. Polacy potrafili pokonać nienawiść, gniew i nieufność, gdy Niemcy przyznali się do winy i wstydu. Jednak Polacy pamiętają i przypominają, ku przestrodze!

Obydwa narody są dzisiaj nie tylko złączone przyjaźnią, lecz również wspólnym sojuszem w Unii Europejskiej, sojuszami militarnymi. Dlatego trzeba wspólnie bronić pokoju i demokracji we Wspólnym Domu Europejskim,który jest oparty na poszanowaniu godności człowieka i respektowaniu odmienności kulturowej.

Wystawa w Topografii Terroru niech też przypomina Niemcom jedną z wielu topografii terroru, przy pomocy której Niemcy niegdyś zrujnowali ten kontynent. Ważna jest obrona wartości europejskich, które chronią ludzi przed odrodzeniem nacjonalizmu. Dzisiejsza i późniejsza Europa to nasza Europa: europejska, łącząca trwale Polaków i Niemców topografia pokoju, wolności i godności.

Wystawa Powstanie Warszawskie 1944 czynna do 13 października 2019

Muzeum Topografii Terroru,

Niederkirchnerstraße 8, 10963 Berlin

Komentarze

komentarzy